Een begrafenis

Ik laat mijn maten opmeten bij de kleermaakster in het dorp. Ze zal van mijn meegebrachte stof een jurk naar mijn wens naaien die ik dan mooi tijdens de begrafenis aan kan. Het is dezelfde dag nog klaar en het past als gegoten: nog nooit zat een kledingstuk zo goed (het is dan ook mijn eerste op maat gemaakte kledingstuk). Voor 8 euro incl. materiaal  Ik krijg in mijn jurk veel goedkeuring van de mensen op straat.

De begrafenis zal het dorp 3 dagen in zwang houden. Vrijdagavond vinden de eerste plechtigheden plaats. De Queen mother (in elk dorp heb je naast een Chief ook een King en een Queen) is slechts 65 geworden en was al vanaf haar 10e jaar(!) Queen door vroegrtijdig overlijden van de vorige.
Lucky zou me om 15.00 uur oppikken om naar het dorp te gaan. Uiteindelijk vertrekken we om 16.30 uur.. (Ghanezen komt altijd later!).
Ik zie veel mensen die allemaal in het rood of zwart gekleed zijn, maar het avondprogramma komt langzaam op gang en we moeten lang wachten totdat de ambulance komt met het lichaam van de overledene. Ik zie een paar straatverkopers met wel 5 matrassen op hun hoofd. Deze verhuren ze voor de begrafenis om iedereen te kunnen voorzien van een slaapplek.
Intussen praat ik met Lucky over zijn werk als gids. Ik vraag hem of er verschillen zijn tussen Nederlandse, Duitse en Amerikaanse toeristen. Volgens hem zijn alle Duitsers erg gierig en geven zij nooit fooi. Nederlanders geven dit wel altijd en zijn ook erg aardig net als de Amerikanen. Chinezen willen nooit met de gidsen praten en praten alleen met elkaar. De tante van Lucky is in de jaren ’80 eens in Nederland geweest en haar verhalen over het land staan Faith nog steeds bij. Zo zou je in Nederland erg makkelijk een baan kunnen vinden en veel geld verdienen. Lucky hoop took ooit in Nederland terecht te kunnen komen en wil graag een Nederlandse vriendin. Ik breng hem met beide benen op de grond en vertel dat dat nu veel minder makkelijk is geworden.
Ik vouw van ballonnen 2 rode harten met zwarte tortelduiven erin en geef dit af bij de organisatie. Misschien kunnen ze het een en ander ermee decoreren.

Een drumband speelt en een groep mensen danst fanatiek. Ze hebben traditionele kleding aan en zwarte vegen op hun gezicht. Vervolgens horen we getoeter van motoren: de begrafenisstoet is in zicht: een motor rijdt aan kop waarop 2 mannen zitten. De achterste man ligt helemaal achterover op de motor met zijn hoofd naar beneden en hij houdt een mes vast die hij op straat kerft. In de schemering zijn de vlammen goed te zien die ervan af komen. Spectaculair! Daarna volgt een open truck waarop een joelende menigte staat en dan in de ambulance met de sirenes aan in zicht: de kist wordt uit de ambulance gedragen, vrouwen huilen hartstochtelijk. Lucky vertelt dat de dode helemaal niet in de kist zit maar dat enkel de kist wordt gebracht. Queen Mother zou al 3 dagen opgebaard liggen in het plaatselijke mortuarium. Elk dorp heeft zijn eigen mortuarium. Per groep worden mensen even later naar binnen uitgenodigd om een laatste eer aan haar te bewijzen. Eerst zijn de mensen van de kerkclub aan de beurt. Dit is een soort beschermclub voor de kerk, vergelijkbaar met het gilde dat we in Nederland kennen). Sommige verlaten het mortuarium hard huilend met veel drama.
Ik ga met Lucky ook naar binnen. Daar wordt hele sterke wierook gebrand om er zeker van te zijn dat je de overledene niet ruikt. Het is immers 30 graden, lastig om iemand koud genoeg te houden..
Toch kan ik door de rook Queen Mother goed zien. Vreemd om een dood iemand te zien die je niet bij leven gekend hebt. Je kunt niet zien dat ze al 5 maanden dood is en al die tijd in een vrieskist heeft gelegen. Ze heeft knalrode lippenstift op. Dan valt mijn oog op mijn balloncreaties: ze liggen op haar benen!

Buiten klinken vlak naast me traditionele geweerschoten waar ik behoorlijk van schrik. Er wordt gedanst dat het een lieve lust is. Ik vraag hoe ik het moet interpreteren. Ze zouden hun verdriet omzetten in kracht om te dansen. Een grote cirkel ontstaat met steeds iemand die in het midden danst op de live drumband.
Daarna is het tijd voor black magic: mannen met messen halen rare touren uit en ik kan mijn ogen bijna niet geloven: ze lijken echt in hun lichaam te snijden maar ik zie geen spatje bloed… Ook stoppen ze de messen half in hun mond of houden ze het tegen hun tong. Na enige tijd, het is toch gek om op een begrafenis te dansen, kom ik ook in de mood en dans met de locals en probeer hun moves na te doen tot tevredenheid van de toekijkers. De alcohol vloeit rijkelijk in het dorp en de nacht valt. Met z’n 3en, ik zit geflankeerd tussen Faith en Lucky, rijden we met de motor terug naar ons eigen dorp.

De volgende ochtend zou Lucky me om 7.00 uur oppikken voor de begrafenis. Door eerdere ervaringen heb ik een vooruitziende blik gekregen en doe ik het rustig aan. Als ik om 7.30 uur klaar sta is Lucky er nog steeds niet.. Om 8.00 uur neem ik maar een taxi. Later blijkt dat Lucky de begrafenis helaas aan zich voorbij moest laten gaan: hij had werk, er waren toeristen aangekomen. Ik was bang dat ik wat van de begrafenis zou missen maar niets was minder waar: ik moest nog eens een uur wachten en om 9.30 uur kwam het dan eindelijk op gang. Iedereen liep met stoelen onder de arm het dorp uit richting een grote open plek net buiten het dorp waar de begrafenis plaats vindt. Er zijn moderne Dixie toiletten geplaatst. Ik doe maar hetzelfde en sjouw ook een klapstoeltje mee. Het is druk voor een klein bergdorp als dit, ca. 500 mensen.
Het is vandaag bewolkt maar heb het in mijn katoenen jurk aardig benauwd.
Ik verbaas me over de vrouwen in strakke rood of zwarte jurken van synthetische stoffen. Hoe houden zij het koel? De mensen hier zweten minder dan wij blanken, maar het lijkt me toch geen pretje.
De begrafenisstoet komt eraan: luide sirenes van de ambulance met kist en dit keer ook de dode erin, een drumband en een stoet welgetooide mensen die in een mars lopen. De kist wordt in het midden van de open plek gezet op een verhoging. Kinderen blijven ervoor zitten. De duurte van de dienst die dan volgt valt mee: 2 uur. Het is een Christelijke dienst en ik herken veel van hoe het er in Nederland ook aan toe gaat. Ik neem voor het eerst in jaren weer een hostie. Er wordt 2x gecontributeerd. De pastoor doet som schreeuwend zijn gebed. Ik haal tussendoor water en als ik terug kom met mijn tas vol waterzakjes is deze zo leeg: mijn buurvrouwen pakken zonder te vragen. Ik lees in het boekje met een uitgebreide biografie over de overledene om toch iets van haar te weten te komen. Er staan ook veel foto’s in van verschillende periods uit haar leven. Ze heeft een grote positieve invloed gehad op het dorp en veel betekent voor de mensen.
Na afloop van de dienst vertrekt dezelfde stoet richting kerkhof. Vrouwen zwaaien met hun zakdoeken huilend naar de ambulance. Iedereen mag er gewoon bij staan als ze haar ter aarde bestellen. Toch gek om daar bovenop te staan, als buitenstaander. Als de eerste schep zand op de kist klinkt begint de zoon, een grote brede kerel uit Amerika, hardop te huilen.. Dan wordt iedereen, incl. de familie gesommeert weg te gaan en blijft “het gilde” over. Zij mogen nog een laatste eer aan haar bewijzen.
Iedereen gaat vervolgens lunchen bij de vele straatstalletjes. Ik ga bij een groep chiefs van verschillende dorpen zitten waar ik bij uitgenodigd wordt. Daarna wordt er weer gedanst. Ik heb het wel gezien, ben moe en ga terug naar mijn dorp. Het is ook erg benauwd en er hangt regen in de lucht.
Ik doe een dutje en word wakker van de stortregen (2e keer dat ik in 2 maanden in Ghana regen mee maak!).

De volgende dag is het zondag en ik besluit naar de kerk te gaan. Volgens Lucky begint de dienst om 8.30 uur maar dit werd uiteindelijk 10.00 uur! I.v.m. de “Thanksgiving-dienst” dat in het naastgelegen dorp wordt gehouden om dankbaarheid te tonen voor de begrafenis. Terwijl ik wacht op de dienst vindt er een bijbelstudie plaats waar ik zonder te vragen bij wordt betrokken. Ik verlies mijn concentratie, de pastoor spreekt met een erg sterk accent Engels, en lees wat in de kinderbijbel voor me. Ik moet toegeven dat het verhalen zijn met een goede moraal en die tot nadenken stemmen en realiseer me dat ik nog nooit helemaal de bijbel heb gelezen. Misschien toch eens interessant, dan kan ik er ook pas echt een mening over vormen. Wat verdieping in mijn sabbatical year is ook wel welkom..
Als ik thuis in Nederland ben ga ik toch maar eens op zoek naar een bijbeltje om mee te nemen op mijn volgende reis, neem ik me voor.
De kerkdienst die volgt is erg druk: er wordt af en toe schreeuwend gebeden (de pastoor halt bijna geen adem, gaat maar door) en de muziek schalt hard door de ruimte. Na 2 uur vind ik het echt welletjes en verlaat de kerk stilletjes op een moment dat iedereen zijn ogen gesloten heeft tijdens een gebed. Bovendien heb ik dorst, heb ik trek gekregen, moet ik naar het toilet en wordt de jeuk van mijn hoofdhuid steeds erger: ik haal die afrikaanse vlechtjes er vandaag nog uit! (ik heb ook rode bultjes gekregen bij mijn haargrens). Ik besluit na mijn lunch naar de waterval te lopen en daar in alle rust mijn vlechtjes eruit te halen. Onderweg hoor ik een harde dreun en valt er ca. 20 meter van me af een boom om. Mmm.. toch wel spannend om alleen te lopen door het half afgebrande bos..
Als ik bijna bij de waterval ben hoor ik harde trammels en een joelende menigte. Een onderonsje met de waterval zit er vandaag dus niet in: een groep van 30 jongeren staan als een gek te dansen op drummuziek en hun armen in de lucht te houden. Dit ziet er duidelijk als een religieuze worship uit. Tussen de Ghanezen staat 1 blanke vrouw die direct op me afloopt. Ze heet Jessica, is 27 jaar en komt uit de VS en zit al 3 jaar in Ghana! Ik vraag wat haar zo trekt aan Ghana. “Ik kan hier mijn geloof belijden en verspreiden zoals ik dat wil.” Ik vraag hoe ze dat financieel doet. “God zorgt voor mij, het gaat vanzelf, het komt allemaal op mijn pad, God zorgt voor geode mensen op mijn pad die voor me zorgen, ik kom niets tekort.”
Ik vertel haar over mijn ervaring in de kerk en vraag haar waarom ze hier in Ghana zo nodig zo hard moeten schreeuwen tijdens het gebed. “Dat is typisch Ghana, zo zijn de Ghanezen het gewend”. Ze praat vol passie met glinsterende ogen over haar geloof. Ik zeg haar ook dat ik nog nooit echt de bijbel heb gelezen en voornemens ben dat te gaan doen. Hierop haalt Jessica een klein bijbeltje uit haar tas. Ze heeft deze vanochtend tijdens een kerkdienst van iemand gekregen, maar omdat ze er al eentje heeft zei ze: “Dankjewel, maar de bijbel zal niet bij mij blijven, ik zal em doorgeven.” Jessica geeft het bijbeltje (nieuwe testament) aan mij. Volgens Jessica heeft God ervoor gezorgd dat de bijbel hier bij de waterval terecht kwam en ik dus meteen voorzien ben van een bijbel. Ik stel me open op en Jessica doet met mij een gebed zodat Jezus vanaf nu mijn vriend is. Volgens Jessica moet ik goed opletten: er gaan heel snel miracles gebeuren in mijn leven. Ik ben benieuwd…
Ik neem een duik in het koude water en de hele groep kijkt naar me. Ze zeggen dat het gevaarlijk is om erin te zwemmen, maar ik zeg dat ik kan zwemmen.
Vervolgens gaat elk lid van de groep tot kniehoogte het water in. Een ander duwt degene om en 2 anderen staan achter de persoon om deze op te vangen. De jongeren vallen 1 voor 1 recht naar achteren in het water en worden door de 2 anderen weer rechtop gezet. Jessica legt uit dat het een soort doop is: je staat als nieuw mens vrij van zonden weer op.. Ik vind dat iets t ever gaan en bedank hiervoor. Jessica geeft haar telefoonnummer: mocht ik vragen hebben over de bijbel mag ik haar altijd appen.
De groep verdwijnt en ik blijf met een Ghanees koppel achter die mijn haar helpt te ontdoen van mijn vlechtjes. Ik heb ze wat geld toegestopt, want het blijkt een hele klus te zijn. Ze zijn verbaasd dat ik alleen naar de waterval ben gelopen, “dat is toch gevaarlijk om dat alleen te doen, stel dat je valt”. Dan gaat het stortregenen. Ik geniet van de koelte, maar krijg het op een gegeven moment te koud en we besluiten we na de bui huiswaarts te keren. Toch wel gezelliger met meer mensen en ik leer ook nog wat. Onderweg laat de jongen zien welke planten in het oerwoud rode vruchtjes dragen die zoeter zijn dan suiker. Ik ben benieuwd.. We moeten goed zoeken want de knalrode vruchtjes groeien laag aan de grond, half in het zand en altijd goed verscholen onder de enorme bladeren van de plant. Regelmatig zijn de vruchtjes rot en niet meer eetbaar. Ook blijken ze erg populair: op veel plekken treffen we kale plekken aan de takken waar ze eerst zagen. Er zijn duidelijk meer kapers op de kust..
De jongen heeft gelijk: het is zoeter dan suiker. Als ik daarna een zakje water drink proeft het water zoet. Het is een prachtige vrucht.
De jongen weet een kapster te wonen en even later zit ik op een stoel buiten terwijl 5 mensen druk met mijn haar zijn. Ik krijg een van de rondscharrelende kuikentjes op mijn hand. Als ik even later onder de douche sta en me verlost voel van het nephaar schrik ik even van mijn vele haar dat uitvalt. Dat blijkt illusie: ik heb de vlechtjes ruim een week in mijn haar gehad dus alle haren die normaal in 1 week eruit vallen vallen nu eruit.
‘s Avonds heb ik een gesprek met de vriendelijke 23 jarige medewerkster van het winkeltje waar ik dagelijks mijn water haal. Ze wil weten hoe het leven in Nederland is. Ze is verbaasd als ze hoort over vaatwassers, daar had ze (op wasmachines na) nog nooit van gehoord. Ontstelt is ze als ik haar vertel hoe we met ouden van dagen in Nederland omgaan. In tegenstelling tot Ghana waar ouderen door hun eigen familie thuis verzorgd worden, hebben wij bejaardentehuizen en verzorgingstehuizen. Als ik haar zeg dat ze in een paar tehuizen al proeven houden met zorgrobots rolt ze al helemaal met haar ogen. Ik vraag haar of er mensen in het dorp (met zijn bijna 1000 bewoners) zijn die zich niet mengen met de rest, die zich afzijdig houden en liever geen onderdeel zijn van de gemeenschap. Volgens haar zijn die er niet. Ook depressiviteit zegt ze niet te kennen: ze heeft nog nooit gehoord van mensen die zichzelf van het leven beroven. “Bestaat dat?” Ik denk persoonlijk dat verbondenheid met mensen (ergens onderdeel van zijn) en depressiviteit sterk met elkaar in verband staan. Ze kan niet geloven dat er in Nederland eenzaamheid bestaat.

Het is tijd om afscheid te nemen van deze mooie plek, maar niet voordat ik nog 1 keer de waterval bezocht heb. Op mijn weg word ik al snel vergezeld van honderden vlinders om me heen, wel 10 keer meer dan op mijn vorige wandelingen. Terwijl ik elke ochtend op hetzelfde tijdsstip naar de waterval loop..
Voorheen vlogen de paar vlinders die ik steeds tegelijkertijd zag al snel schuw van me weg, nu fladderen ze vrolijk om me heen. Is dit een van de “miracles” waar Jessica het over had? Ik wil het tafereel van honderden vlinders om me heen vastleggen en grijp mijn camera: “Geheugenkaart vol”.. Ik wis een foto en als ik weer opkijk om de vlinders vast te leggen zijn ze verdwenen..
Ik zie er nog maar 1. terwijl ik er 1 minuut geleden wel 100 zag! “God’s miracles” laten zich ook niet makkelijk vangen.. Ik vervolg mijn pad en vindt op mijn weg naar de waterval 3 van die zoete vruchtjes van gisteren zo voor het oprapen.. Ook miracles? Dankbaar voor deze giften der natuur ontdoe ik even later de waterval en zijn omgeving van plastic. Ik begrijp niet dat mensen deze mooie plekvervuilen met hun plastic zakjes en flessen. Terwijl er gewoon een afvalbak staat, weliswaar verscholen achter de boom om foto’s van de waterval niet te verpesten met een prominente afvalbak..
Op de terugweg voel ik me net Jane (van Tarzan) als ik door de struiken op zoek ga naar de vruchtjes. Ik wil er een paar mee naar Nederland nemen. Even later begint mijn lip te bloeden en voelt het puntje van mijn tong pijnlijk aan. Het vruchtje is hopelijk niet giftig? Faith stelt me bij terugkomst in het dorp lachend gerust: "Dat is een normale reactie als je er te veel van neemt.."