Het indrukwekkende historische zuiden

Ik was gebleven in Kokrobite waar ik me na 1 overnachting bij Fred snel uit de voeten maakte en een shared taxi nam. Een shared taxi is simpelweg een taxi die pas gaat rijden als deze vol zit. Zo deel je de ritprijs en is een shared taxi maar een fractie duurder dan een trotro.
Een paar dagen later hoor ik trouwens van Mark dat hij ook bij Fred een nachtje heeft geslapen en ook amper een oog heeft dicht gedaan vanwege het belabberde bed. Misschien doet Fred er goed aan eens te investeren in een nieuw ledikant..
Ik zit vervolgens 3,5 uur in een gammele gouvernementsbus, een busverbinding dat de regering mogelijk heeft gemaakt. Voor 5 euro ben ik 200 km. verderop, maar erg comfortabel is het niet: dikwijls passeren we dorpjes en dat betekent een fiks aantal drempels en die voel je helemaal als je zoals ik helemaal achterin zit. 1 klein kind moet na elke bult huilen.
Onderweg zie ik een bus ons tegemoet rijden waar ze bovenop de bagage op het dak ook wat klein vee hebben opgeladen.. Ongelofelijk: die beesten zitten zo’n 7 meter hoog op een rijdend vihicel in de wind!
Wanneer we een tussenstop maken om te tanken vraag ik of ik ook even naar het toilet kan. Deze vraag wordt helaas met een ‘nee’ beantwoord en zo hou ik het uren op. Het gevolg hiervan is dat ik de volgende dag weer dezelfde klachten heb als voorheen: alweer een blaasontsteking?! Volgende keer toch wat assertiever zijn en naar het toilet gaan!
En of dit nog niet genoeg is ontdek ik een dag later ook nog een schimmel. De antibiotica van mijn eerste blaasonsteking heeft nl. ook de goede bacterien gedood en een schimmel ligt in een klamme omgeving dan al snel op de loer.. Gek word ik van de jeuk.. die met name ´s nachts opleeft. Ik denk dat ik al 4 weken geen nacht langer heb geslapen dan 6 uur.. en ik heb mijn slaap hard nodig.

In Cape Coast wacht mijn volgende couchsufhost: de 29 jarige thuiswonende en bescheiden Thomas en zijn familie. Thomas heeft een zoontje van 5 uit een vorige relatie en deze wordt opgevoed door zijn ouders. Thomas is naar eigen zeggen journalist, heeft een webdesignbedrijfje en promoot het kopen via internet en de daarbij benodigde creditcards. De vader van Thomas is gepensioneerd en heeft zijn hele arbeidsleven op Cape Coast Castle gewerkt als administrateur. Hij weet veel van het fort wat voor mij dan weer interessant is. Het is het fort met de bekende “door of no return” dat 3 eeuwen terug in Nederlandse handen is geweest en waar vele slaven zijn verhandeld, waarover later meer.
Thomas woont naast de universiteit van Capecoast (waar overigens veel rijke chinezen studeren) midden in een echte volkswijk. Wanneer we hun muffe smerige huis binnen stappen moet ik wel even slikken: dit is na de 2 voorgaande couchsurfadressen wel even back to basic.
De familie zit met zijn allen in een soort gangetje tussen de voordeur, de keuken en de slaapkamers. In dat gangetje is het zonder airco of fan snikheet, het is er klam en er hangt een lichte rioollucht. Terwijl de familie in dat gangetje ook eet zit ik altijd met mijn bord buiten (overigens niets onbeleefd aan: in Ghana eet men wanneer men honger heeft, men hoeft niet op de andere familieleden te wachten, men eet hier doorgaans individueel). Thomas moet er om lachen en vertelt me dat het buiten eten eigenlijk not done is in de Ghanese cultuur. Het is een teken dat je binnen niet geaccepteerd wordt, dat je relatie met je familieleden slecht is.
Ik heb gelukkig wel een fan op mijn kamer en, godzijdank, een heerlijk bed. Wel een aantal keren onaangekondigd bezoek gehad van een grote kakkerlak...
De eerste avond nemen Thomas en zijn zus me mee op een rondje door de stad.
Wanneer we op een soort voetbalveld aankomen en een grote massa zwart geklede mensen zien blijkt mijn vermoeden waar wanneer ik in het midden een open kist zie staan. Het is een begrafenis. In Ghana is het heel normaal dat deze publiekelijk zijn. Je kunt de dode gewoon in de kist zien liggen. Omdat wij geen van allen zwarte gekleed zijn is het uit respect niet raadzaam dichterbij te komen dus lopen we er met een grote boog omheen. Daarna bezoeken we nog een strandbar. Het is pas tegen 22.00 uur maar ik val echter bijna om van de slaap. De 11 barre nachten in Krokobite hebben zijn tol geeist: ik ben doodmoe!

De volgende ochtend word ik om 6.00 uur al opgeschrikt door loeiharde muziek uit het huis vlak achter het huis waar ik verblijf. Ik ga ervan uit dat dit Ghanese cultuur is, maar vraag mijn gastfamilie toch nog even of dit normaal is. Het blijkt een student te zijn en ze hebben meerdere malen gevraagd of het volume omlaag kan maar dat heeft tot op heden niets geholpen.. Dat was dus weer een korte nacht..
Omdat de stank in hun badkamer niet te harden is poets ik mijn tanden ook gewoon buiten met mijn electrische tandenborstel. Kinderen komen nieuwsgierig op het geluid af en staan verbaasd en met pijnlijke grimassen te kijken. Alsof ik mijn tanden met een grove schuurmachine aan het bewerken ben.
Thomas en zijn zus nemen me op sleeptouw door Cape Coast Castle. Het blijkt een mooie historische plaats te zijn vol met eeuwenoude huizen van Europese oorsprong. Capecoast was nl. het centrum van de slavenhandel in Ghana 3 eeuwen geleden. Op een gegeven moment schalt er hard gehuil uit een paar boxen op straat. Aha, alweer een begrafenis.. Ik zie ca. 50 stoelen op straat staan, mensen in zwart gehuld naar een groot scherm kijken. Het blijkt een begrafenis van een Ghanees in Amerika die door de familie op afstand wordt gevolgd. Het huilen gaat door merg en been. Ik heb eens in een documentaire over Ghana gezien dat het doodnormaal is om acteurs in te huren voor een begrafenis die huilen om de familie een zetje te geven zodat deze hun emoties makkelijker laten gaan. Want het is zeer belangrijk dat je verdriet wordt geuit uit respect voor de overledene.
Omdat ik zeker in Ghana nog eens een begrafenis wil bezoeken (waarop ze je altijd met open armen ontvangen, ook al ken je de overledene niet: hoe meer zielen hoe meer eer voor de overledene) koop ik een zwart jurkje.

Thomas en zijn familie zijn diepgelovig en op zondag bezoeken we de naast hun huis gelegen Baptistenkerk. De zondagsdienst duurt 3,5 uur maar omdat ik na mijn ervaring met Oud&Nieuw wist dat ik dit toch niet vol ga houden glip ik pas veel later de kerk binnen. Later de kerk binnen komen is trouwens geen enkel probleem in Ghana. Wanneer ik binnen kom geven diverse medegangers me een hand om me hartelijk welkom te heten. Ik volg de laatste 1,5 uur van de mis. De gospelsongs zijn zo mooi dat ik er bijna emotioneel van word. Gelukkig maar dat er soms gezongen wordt want van het gepreek van de voorganger begrijp ik geen woord. Na de dienst wordt ik door de dochter van de priester uitgenodigd om op audientie bij haar vader te komen. En zo klim ik met een trap naar boven in een soort torenkamertje waar de vriendelijke priester me geinteresseerd ondervraagd.
Ze vragen ook naar mijn naam en telefoonnummer wat in een boekje genaamd “visitors” wordt opgeschreven. Ik vraag waarom ze mijn telefoonnummer willen. Ik ben op doorreis en kom hoogstwaarschijnlijk nooit meer terug.. Ze willen me graag bellen om te vragen hoe het met me gaat. En zo geschiedde.. Ach best gezellig als er af en toe een Ghanees belt op mijn Ghanese mobiel.
Met de zus van Thomas ga ik vervolgens naar de markt om ingredienten te kopen voor groene stew (saus) met egusie powder erin dat smaakt als scrambled eggs. Deze saus is mijn favoriete lokale voer. Ik schrijf het recept op maar ben bang dat ik een aantal van de vele ingredienten in Nederland niet aan zal kunnen komen. Ik ga het in ieder geval proberen want het is verrukkelijk!

Ik bezoek Cape Coast Castle wat enorm indrukwekkend is. Ik krijg een gratis rondleiding door een gids en ik ben de enige Europeaan tussen alle Amerikanen. De gids spreekt erg snel Engels alsof hij zijn tour afraffelt en ik kan het maar voor de helft volgen. Omdat het kasteel na de 2 uur dat ik er ben gaat sluiten en ik nog niet alles gezien heb kom ik de volgende dag terug. Ik vraag of er weer een rondleiding is en vertel dat ik gisteren zo weinig ervan heb kunnen volgen. Ik krijg zowaar een prive rondleiding door dezelde gids. Hij spreekt nu op een normaal tempo Engels en ik ben ontzettend geboeid door wat hij verteld.
Na 2 jaar geleden de plantages in Suriname gezien te hebben en vorige maand het slavenmuseum op Curacao bezocht te hebben is nu voor mij de cirkel rond door het bezoeken van de plek waar het allemaal begon. Ik daal af in de dungeons waar de slaven zo’n 4 maanden in opgesloten hebben gezeten: hutje mutje, in het pikkedonker, waar ze hun behoefte deden maar ook moesten slapen, waar ze amper eten kregen, uitroogden en ziek werden omdat door de smalle raampjes muggen kwamen binnen vliegen. Ook mag ik in een ondergrondse cel klauteren waar slaven in werden gezet die verzet toonden: hier werden ze zonder frisse lucht, eten en drinken achter slot en grendel gezet tot ze na 3 dagen dood werden. De dodencel dus.. De “door of no return” was minstens zo indrukwekkend: na het verlaten van die deur werden de slaven op een groot schip gedreven en naar Zuid-Amerika of Amerika of de Caribien vervoerd. Niets zal meer hetzelfde zijn: je verliest je naam (krijgt een andere naam, , familie, vrienden.. Ruim 30% overleefden die overtocht trouwens niet en kwamen door ziekte om.
Vanwege het feit dat twee slaven na hun dood werden teruggebracht naar Ghana werd de ‘door of no return’ omgedoopt tot ‘door of return’. Een symbolische handeling door een bordje met “Door of return” aan de buitenkant van de deur op te hangen. Ook als een verwelkoming van alle mensen in Amerika, Zuid-Amerika en de Caribien van Afrikaanse komaf die in Ghana op zoek gaan naar hun roots.

Met Thomas heb ik een interessant gesprek over zijn geloofsbeleving en over zijn dromen. Thomas vertelt me dat hij graag in Europa zou willen wonen, om het daar te maken. Ik leg hem uit dat dit niet zo makkelijk is, dat het allemaal strenger is geworden. Dat de grootste kans is als hij een Europese meid ontmoet en met haar trouwt. Of hij moet een werkcontract krijgen van een bedrijf dat daar een locatie heeft. Thomas had het zich veel makkelijker voorgesteld.

Ik neem afscheid van Thomas en zijn familie. Thomas regelt voor mij een taxi om me af te zetten in het volgende dorp en spreekt met hem een prijs af: 15 cedi (4 euro). Thomas zegt nog duidelijk: een 1 en een 5. (hier in Ghana is het verschil tussen 15 (fifteen) en 50 (fifty) met het Afrikaanse accent soms moeilijk te horen. Zodra we echter de hoek om zijn deelt de taxichauffeur me doodleuk mee dat de ritprijs 50 cedi is. Ik zeg dat hij niet moet denken dat hij me kan bedonderen en dat we 15 cedi hebben afgesproken. Hij blijft voet bij stuk houden, dat ik het waarschijnlijk verkeerd verstaan heb en dat het toch echt 50 cedi is. De taxichauffeur wil me ook nog eens eerder afzetten dan het punt wat we hebben afgesproken. Ik verhef mijn stem (hier kun je dat gerust doen, doen de Ghanezen ook, dus ik heb me aangepast ;-) En soms MOET het nou eenmaal om tot ze door te dringen, anders denken ze dat je het niet meent) en zeg dat hij door moet rijden tot Elmina Castle. Er is echter een flinke file: dit moet hij geweten hebben, dit kost hem natuurlijk veel meer tijd. Ik druk hem 15 cedi in zijn handen, pak mijn bagage en trek mijn trolley 15 min. in de barre hitte over de hobbelende halfverharde zandweg.
Ik drop mijn bagage bij de receptie en geniet het volgende uur van een interessante tour door het oudste europese gebouw van West Afrika. 550 jaar oud is het van oorsprong Portugese kasteel dat niet veel later in handen van Nederlanders kwam. Deze hebben de architectuur van het gebouw een Nederlands sausje gegeven. Gek om in een Afrikaans land een typisch Nederlandse bouwstijl te zien met de vertrouwde typisch Nederlandse bakstenen. Elmina Castle is een soortgelijk fort/kasteel dan Cape Coast Castle maar dus veel ouder en naar mijn mening mooier/karakteristieker: hier is de slavenhandel oorspronkelijk begonnen voordat het ook naar Cape Coast Castle uitbreidde. In Elmina Castle hoor ik dezelfde wrede verhalen en zie ik soortgelijke dungeons. Ook een uitkijktoren waarop de (soms Nederlandse) gouverneur een vrouwelijke slaaf uitkoos om als sexslaaf te gebruiken.. Zijn slaapkamer zat pal boven de dungeons, echter hij hoorde niets van het gekerm en geschreeuw daar door de enorm dikke muren..


Na het kasteel gezien te hebben verken ik de omgeving ervan. In een grote overdekte plek op het strand is het een drukte van belang van vissers die bezig zijn met hun netten en vers gevangen vis. De kleurrijke boten met hun enorme netten vormen een mooi plaatje voor een foto en ik pak mijn camera. Dit wordt niet in dank afgenomen. Een man komt dreigend op me af en vraagt me schreeuwend hoe het in me opkomt een foto te maken van armoede? “Go away! Go away!” Een andere man komt zich ermee bemoeien en zegt dat ik best een foto mag maken maar dat ik dan snel weg moet gaan. En dat doe ik. Ik voel me niet zo op mijn gemak hier in het toeristische Elmina.. Ik wil zo snel mogelijk door naar de volgende stad. Ik kom met een taxichauffeur tot een overeenkomst en hij laad mijn bagage in. Direct komt er een andere taxichauffeur aangetreden en loopt boos richting mijn chauffeur. Hij gaat denigrerend voor hem staan en schreeuwt een onverstaanbare Afrikaanse taal. Vervolgens loopt hij naar de kofferbak om mijn bagage eruit te halen. Ik stap uit en roep dat ik al een overeenkomst heb met deze chauffeur en van mijn bagage af moet blijven. Vervolgens zet hij zijn bak eten met een dreun op de dak van de auto en geeft mijn taxi-chauffeur lachend een hand.. Verwonderd van deze plotselinge positieve omslag blijf ik staan. Op weg in de taxi legt mijn chauffeur uit dat dat typische Ghanese humor is: een soort toneelspel opvoeren alsof je ruzie maakt. Zijn collega en tevens vriend wilde mij namelijk maar al te graag een blanke vrouw als ik vervoeren. Hij was echter aan het eten en zag mij aan zijn neus voorbij gaan...