Een half Ghanees half Nederlands gezin

Onderweg naar Tamale in het noorden zie ik de huizen veranderen: nu steeds meer lemen hutjes die in gezellige compounds gevormd zijn. Een compound zijn een aantal van die typisch afrikaanse ronde hutjes aan elkaar gelijmd door een muur rond een groot erf. Traditioneel woont in elke compound een vrouw met haar kinderen. Al die vrouwen behoren tot 1 man die elke nacht in een van de compounds bij een van zijn vrouwen met zijn kinderen slaapt. 1 gezellige(?) familie dus bij elkaar.
Hoe noordelijker ik ga hoe meer moskeeen ik zie: vele vrouwen dragen een hoofddoek.
Wel handig zo’n doek want hoe noordelijker ik ga hoe stoffiger het ook wordt: Tamale ligt dichterbij de Sahara en heeft dus meer te maken met de harmattan die ik in mijn eerste verslag beschreef. Het is momenteel wel heel erg mistig van het zand: er vliegen ook al dagen geen vliegtuigen van en naar het vliegveld in deze stad. Voordeel van de harmattan is wel dat de zon minder makkelijk het aaroppervlak bereikt en de temperatuur dus lager ligt: slechts 30 graden!

Ik ga in Tamale bij Brian en Marieke logeren. Ze heten eigenlijk anders, maar om privacy reden mochten ze dit misschien onder ogen komen.. Marieke is een Nederlandse arts van 35 jaar en is getrouwd met de 32 jarige Brian. Ik ben hen ook via couchsurfing.com op het spoor gekomen. Aan hen heb ik mijn visum te danken want dat was even spannend. Ik bracht nl. mijn formulieren naar het VISA-kantoor en had het verzoek “3 maanden toeristenvisum” aangekruisd. Daar lachten ze me uit, want de Ghaneze ambassade gelooft dus nooit dat je voor 3 maanden in Ghana de tourist uit wilt hangen. Er is dus een vrijwilligers-visum nodig. En daar zitten haken en ogen aan: je dient op officieel papier een uitnodigingsbrief te overleggen van een vrijwilligersorganisatie. Tevens heb je een kopie van het paspoort van degene die je uitnodigt nodig. Ik had nog niet eens een concrete plek om vrijwilligerswerk te doen! Gelukkig hebben Brian en Marieke een NGO (Niet Gouvermentele Organisatie) en was het zo gepiept en redde ik het net: 1 dag voor vertrek haalde ik mijn paspoort met felbegeerde visum op. Kosten: 240 euro i.v.m. de snelservice.. Ik heb het visum kantoor erop gewezen dat ze de optie “3 maanden toeristenvisum” dan beter kunnen wissen van het formulier.. Het op tijd beginnen met het aanvragen van je visum is dus geen overbodige tip want het blijkt dat je nog wel eens voor verrassingen kan komen te staan..

Brian en Marieke hebben een dochter van 4 (Lesley) en een zoontje (Luuk) van 6 maanden die ze 3 talig opvoeden (Engels, Nederlands en Twi). Ze wonen in een groot huis en hebben personeel dat schoonmaakt, kookt en aandacht geeft aan de kinderen. Verder woont het jongere zusje van Brian in hun huis als vaste babysit.
En zo zit ik in Ghana in een Nederlands ingericht huis tussen de IKEA meubels..In de keuken vind ik hagelslag en diverse andere C1000 producten..

Ik slaap als een baby: het is hier rustig en ik heb hier het beste bed dat ik me maar kan wensen.
Marieke is al naar haar werk als ik wakker word en ik praat met Brian die thuis werkt. Hij heeft een computerbedrijf met 2 man personeel en daarnaast is zijn grote passie zijn NGO-projecten. Projecten met kinderen die zijn ondervoed: baby’s met van die dikke buiken. Vele kinderen heeft hij dood zien gaan.. Brian werkt zich een slag in de rondte: hij werkt dag en nacht, slaapt slechts 4 uurtjes per nacht. Alle winst van zijn computerbedrijf gaat naar zijn projecten.
Ik praat met (de overige erg knappe) Brian over de verschilen tussen Nederland en Ghana. Hij is diverse keren in Nederland geweest. Hij vertelt wars te zijn van het punctuele in Nederland, bijv. “het feest duurt van 20.00 tot 00.00 uur.” Volgens hem wordt in Nederland de tijd gevierd, in Ghana het feest. Het maakt niet uit hoe laat je komt: het is feest totdat er mensen zijn. De eerste keer dat hij voor 6 weken in Nederland was zei hij depressief geworden te zijn. Brian wilde graag wat doen, wat kunnen doen voor de mensen, maar zag dat er weinig te doen viel in het goed georganiseerde Nederland. Tot op een dag zijn oog viel op een verwaarloosde tuin in de buurt van de ouders van Marieke. De tuin behoorde tot een oudere dame en hij vroeg haar of hij zijn tuin mocht opknappen. Hij begreep het niet: waarom doen haar kinderen niets aan de tuin (in Ghana help je elkaar als familie, ben je 1). De oude vrouw reageerde erg terughoudend (een donkere man.. hij wil vast geld) maar na een paar keer smeken was het geregeld. De vrouw was hem erg dankbaar en wilde geld geven maar Brian wilde hier niets van weten: een gift is pas een gift als je er niets voor terug krijgt of verwacht. Hij is wars van het Europese “voor wat hoort wat” en snapt bijvoorbeeld niet dat je in Nederland je ouders moet vragen of ze op je kinderen willen passen. Hier worden de kinderen gewoon gedropt. Het is naar je ouders geen vraag maar een mededeling: “Morgen breng ik de kinderen naar jullie”. Ik vraag aan Brian of hij zich voor kan stellen dat het voor sommige ouders te veel kan zijn, dat ze hun grenzen bewaken om qua energie in balans te blijven. Nee daar kan Brian niet bij, want een mens is veel flexibel dan men denkt. Het zit allemaal tussen de oren: oe ik ben moe ik kan dat er niet bij hebben! Maar je bent tot veel meer in staat.
Ik ben onder de indruk van de loyale Brian (die zegt gelukkig te worden van zichzelf voor iets weg te cijferen: zijn leven draait om geven). Hij vertelt me zijn levensverhaal in een notendop en nu begrijp ik ook hoe hij zo geworden is. Op zijn 8e werden hij en zijn 5 broers en zussen wees. Hij heeft als oudste van de 6 voor zijn broers en zussen gezorgd en is zo vroeg volwassen geworden. Op zijn 12e heeft hij in Tamale een oorlog tussen 2 stammen meegemaakt. Zijn leraar had hem en zijn klasgenootjes voor de veiligheid opgesloten in hun lokaal uit angst voor de naderende rellen. Kleine Brian voelde zich daar echter als een rat in de val, verkoos het raam en vluchtte tussen de kogelregen en verstopte zich in een nabijgelegen schuurtje. Vele van zijn klasgenoten hebben het niet overleefd..
Toen de oorlog voorbij was zijn Brian en zijn broers en zussen in een community opgevangen, een klein dorpje buiten de stad. Brian leerde pas op zijn 15e lezen en schrijven. Engels kon hij al wel spreken. Hij heeft zichzelf dus ontzettend omhoog gewerkt als directeur van een computerbedrijf en NGO.
Brian: “Het leven is geen vanzelfsprekende verplichting, het is een absoluut privelege.”

Brian neemt me mee achterop zijn motor (het vervoersmiddel hier, de motoren op straat zijn niet te tellen) naar het dorpje wat van zijn 12e tot zijn 22e (tot hij Marieke ontmoette) zijn thuis was. Vrijwel niemand hier draagt een helm op de motor en ik ook niet. Even later bedenk ik me wat voor kuddebeest ik ben: iedereen draagt geen helm dus ik ook niet? Ik besluit toch een helm op te doen. Even later zit mijn gezicht helemaal onder de stofvegen door de stoffige binnenkant van de helm.
De boerenfamilies in het dorp dat we bezoeken zijn schrikbarend arm, maar JUIST HIER word ik voor het eerst gevraagd of ik blijf eten (terwijl ze niet eens genoeg hebben voor zichzelf!) Het dorp heeft geen electriciteit- of watervoorziening. Brian wijst me op een 3 jarig kindje dat drinkt uit een flesje met lichtbruin water.. uit het dichtstbijzijnde meertje waar men zichzelf in wast, de was doet.. etc.
Het kind wordt om de haverklap ziek, gaat naar het ziekenhuis, lapt op, wordt ontslagen en vice versa..
De regering heeft wel een pijpleiding aangelegd en water belooft. De pijp ligt er, nu het water nog.. Ze wachten er al jaren op..
Brian bied me aan een paar dagen in de village te verblijven, net zo lang als ik wil. Om van deze mensen te leren, hoe ze hier op primitieve wijze overleven en om er te zijn voor de kinderen. Ik pak deze kans graag met beide handen aan: ik hou van een niet georganiseerde plek. Anders dan andere vrijwilligersprojecten in Kumasi en omgeving, waarbij je met andere blanke vrijwilligers in een vrijwilligershuis woont, dagelijks met een busje wordt opgepikt en gedropt op je vrijwilligerswerk. Volgende week ga ik beginnen: spannend..

’s Avonds kletsen Marieke en ik lekker in het Hollands de avond vol. Het is alsof ik op de bank bij een vriendin in Nederland zit met een pot hollandse kruidenthee van C1000 voor mijn neus.
Marieke vertelt me dat ze het leven in Nederland altijd te voorspelbaar gevonden en had als droom om na het afronden van haar opleiding tot arts zich in Ghana te vestigen waar ze eerder vrijwilligerswerk deed. Toen ontmoette ze Brian. Ze zegt dat het haar niet meevalt: haar leven hier in Ghana is als een achtbaan. Vrijwel direct nadat ze verhuisd was naar Ghana werd ze zwanger. Aanvankelijk dacht ze in Ghana wel te kunnen bevallen. In Tamale is een spiksplinter ziekenhuis en ze vertrouwt haar (in het westen) opgeleide collega’s.
Ze kreeg met beide bevallingen echter complicaties. Toen ze zwanger was van Luuk waren de complicaties dusdanig dat gevreesd werd voor haar leven en moest ze hals over kop naar Nederland worden gerepratieerd. Ze konden in de Ghanese ziekenhuizen namelijk niet de garantie geven voor genoeg zuurstof en bloed. Het is er soms gewoon niet! De intensive care is niet zoals in Nederland waar je met allerlei meters 24/7 in de gaten wordt gehouden. Men laat je gerust even alleen zonder electrische vinger aan de pols.
3 maanden heeft ze Brian toen niet kunnen zien en Brian haar dochter niet omdat zij met haar moeder mee naar Nederland ging. Zo kon Brian wel de eerste 3 maanden van het leven van Luuk in Nederland meemaken. Een baby mag namelijk pas vanaf 3 maanden vliegen.
De afgelopen 2 jaar heeft Brian 2x een pittig motorongeluk gehad. En vorig jaar is de oma van Brian gestorven. Als oudste dient hij dan voor de begrafeniskosten op te draaien. Er bestaat hier niet zoiets als een uitvaartverzekering. Nu is de zus van Brian ernstig ziek. Als zij komt te overlijden komen de 3 kinderen van haar voor Brian en Marieke’s rekening en moeten ze verhuizen naar een nog groter huis. Hier in Ghana zorgt men als familie voor elkaar: het is je opvangsysteem, je zekerheid. Dus het is duidelijk: Marieke’s leven verloopt hier erg grillig. Vandaag had ze ook een pittige dag: een bekende was op jonge leeftijd overleden en ze heeft in het ziekenhuis een jonge vrouw getroost die verbannen was uit het gezin van haar schoonfamilie. Zij en haar man probeerden al een tijdje kinderen te krijgen zonder resultaat. Terwijl het niet eens aan de vrouw hoeft te liggen dat er geen kindje komt.. Voor onderzoek en behandeling is er geen geld..
Ik vraag Marieke of ze hier vrienden heeft kunnen maken. Het begrip “vriend” blijkt hier in Ghana van heel andere betekenis dan in Nederland. Je hebt vrienden omdat zij jou ergens voor kunnen gebruiken.
Echte vrienden zijn schaars voor Marieke. Die niet bevriend met haar willen zijn omdat ze een arts is.
Ze telt 2 echte vriendinnen: de zus van Brian en een andere Nederlandse meid die hier getrouwd is met een Ghanees. Vorig jaar had ze nog 2 andere Nederlandse vriendinnen maar ze zijn beiden met hun Ghanese man definitief naar Nederland vertrokken. Ze mist hen enorm: het was zo gezellig.. ze hadden al een heel concreet plan klaar liggen om een school op te starten voor hun half Nederlandse kinderen..
Ik vraag Marieke of ze hier in Ghana naar de kapper gaat. Het antwoord is een duidelijke “Nee!” .
Ze bezoekt haar familie in Nederland 2x per jaar (1x met kerst en 1x in de zomer) en laat dan haar haar knippen. Hier vertrouwt ze geen enkele kapper haar haar toe.

Ik neem afscheid van dit bijzondere gezin: ik ga nog een weekje rondtouren en kom dan graag bij hen terug om me te laten droppen in het boerendorpje en te leven als een echte Afrikaanse in een compound.